Bokashi, fermente organik madde anlamına gelir. Adı Japonca’dan geliyor olsa da, yıllardır Uzakdoğu ve Japonya’da kullanılan kompost yapma yöntemidir. Çeşitli farklı yöntemlerle organik atıklar fermente edilebilir.
Faydalı Mikroorganizmaları yardıma çağırmak esastır. Bu Faydalı Mikroorganizmaları havadan yakalayıp biz de basitçe izole edebiliriz, çiçeklerin üzerinden elde edildiği gibi çiçek ya da meyve, sebze kabuklarının üzerinde bulunanları iş başına çağırabiliriz ya da özel olarak laboratuvar ortamında izole edilen karışımların olduğu hazır ürünleri kullanabiliriz.
Fermentasyon hava almayan ve çıkan suyu uzaklaştırabileceğimiz kapalı bir ortamda gerçekleştirilir. Ev ölçeğinde, atıklardan dönüştürerek Bokashi kutusu yapmak mümkündür. Büyük ölçekte yapmak isterseniz, arazi üzerine serilip, Faydalı Mikroorganizma aşılanıp, hava almayacak şekilde üzeri kapatılarak, kutu, kova ihtiyacı olmadan da gerçekleştirilebilir, önemli nokta sistemin hava almamasıdır.
Bokashi kompostunda, pişmiş pişmemiş tüm organik atıklar fermente edilebilir. Sisteme atılmayacak olan sadece küflenmiş, ekşimiş, kötü mikroorganizmalar, patojenler içeren atıklardır. Kemik, et, süt, balık kılçığı, balık iç organları vb fermantasyona dahil edilebilir. Ev ölçeğindeki kapalı ve suyu uzaklaştırabileceğimiz ortamda şu aşamalar gerçekleştirilir:
1 – Atıklar ortama atılır.
2 – Atıkların üzerine Faydalı Mikroorganizmalar aşılanır. Bu iki şekilde yapılabilir. Faydalı mikroorganizmaları içeren bir çözelti ya da Faydalı Mikroorganizma emdirilmiş katı bir malzeme. Her ikisi de aşılama içindir. Eğer çözelti kullanıyorsanız, bu çözeltinin sistemde daha uzun kalabilmesi için onu emen bir malzemeyi sisteme çözelti öncesinde ilave etmeniz gerekir. Kepek her iki kullanım şeklinde de emiciliğinden ötürü tercih edilir. Yani:
a) Atık + Emici Malzeme (genellikle kepek) + Faydalı Mikroorganizma
ya da
b) Atık + Faydalı Mikroorganizma emdirilip kurutulmuş kepek
uygulanabilir.
Kompost çayı içerisindeki laktobasiiler
3 – Atıklar iyice bastırılarak, su çıkmışsa, sistem içerisinde değil, aşağıdaki özel kısma geçip katı kısımdan ayırılması sağlanır. Aynı zamanda hava ile temas da sıkıştırılarak kesilmiş, hava boşlukları azaltılmış olunur.
4 – Atıkların üzeri naylon gibi bir malzeme ile kapatılır ki, ortamdaki hava boşluğundan dolayı hava (oksijen) almasın.
5 – Ortam hiç hava almayacak şekilde sımsıkı kapatılır.
6 – Ortamda alt kısımda toplanan sıvı (bokashi altı suyu) alınır. Bu su yararlı mikroorganizmalarca zengindir. Bitkileri mutlu ettiği gibi, evlerde, banyolarda kötü kokuların giderilmesinde, hayvansal kötü kokuların giderilmesinde ya da tıkalı muslukların açılmasında kullanılabilir. Ancak içerisindeki faydalı mikroorganizmaların besleneceği ortam bulunmadığı için en kısa sürede tüketilmesi gerekir. Ayrıca pH’ ı da yaklaşık 3 civarında olduğu için asidiktir. Bu sebeple seyreltilerek bitkilere verilmesi daha doğru olur. Her ne kadar kaynaklar 1/100 gibi bir oran verse de, kişisel denemelerimizde aynı alanda kullanmayıp farklı yerlerde kullanıyorsanız, yarı yarıya mikrocanlıları öldürmeyecek su(yani klor, iyot gibi elementlerin bileşiklerini içermeyen su) ile seyreltmenin yeterli olduğunu söyleyebiliriz.
Bokashi Kompostu yaparken en çok dikkat etmemiz gereken nokta kokudur. Koku, sistemin iyi çalışıp çalışmadığının en net göstergesidir. Sirkemsi, hafif tatlı ekşi bir kokuyu takip etmemiz gerekir. Kokudaki değişimler ya da siyah, yeşil, kırmızı bir küf dokusu varsa yanlış giden birşeyler vardır. Bu durumda, duruma göre ortama Faydalı Mikroorganizma ilavesi ya da kompostu imha etmek gerekebilir.
Bokashi altı suyu hemen ilk başladığınızda çıkmayabilir, endişe etmeyin, içine atılanlarla ve onların su oranları ile alakalıdır suyun gelişi. Karpuz attığınızda daha çok çıkar, elma kabuğu attığınızda daha az. Rengi de gene içine atılanlarla alakalıdır. Bu konularda endişelenmeyin, kokuyu takip edin yeterli olur.
7 – Fermantasyonu gerçekleştirdiğimiz kap dolana dek 1 – 6 arasındaki işlemleri tekrar ederiz. Kap tamamen dolduğunda, en az 15 gün boyunca fermente olması için bekleriz. Ardından da en az 30cm derinlikte ve olabildiğince yaygın (derin değil yatay uzun) bir çukur kazılır. Bokashi Kompostu burada dağıtılarak toprakla buluşturulur. Böylece toprak için yararlı mikroorganizmalar toprağa geçer ve onu güçlendirir.
Aynı işlemi saksı için yapmanız da mümkündür. Saksıda lazanya gibi toprak, bokashi kompostu, toprak şeklinde bir uygulama yapıp 15 gün bekledikten sonra bitkilerimizin kökleri komposta değmeyecek şekilde ekim yapabiliriz. Toprağa ekim de gene aynı şekilde, aynı noktaya dikkat ederek gerçekleştirilir. Burada kökler komposta değdiğinde, kompost asidik olduğu için sıkıntı çıkartabilir, komposta değdirmemeye bu sebeple özen göstermemiz gerekir.
Öğrencimiz fotoğraf sanatçısı sevgili NADİN AKINCI’ya çekmiş olduğu videoyu yayınlama izni verdiği için teşekkür ediyoruz.
Bokashi ve kompost konusunda detaylı bilgiler için hem çok şey öğrendiğimiz, hem de çok sevdiğimiz büyüklerimiz Meyvelitepe ailesinin web sitesine bakabilirsiniz.